Czym jest gospodarka obiegu zamkniętego?
Zmiany klimatyczne oraz równoległa do nich degradacja środowiska nie są problemem lokalnym, lecz stanowią zagrożenie nie tylko dla Europy, ale całego świata. By stawić czoła tym wyzwaniom, Unia Europejska jako jeden z priorytetów w strategii politycznej na lata 2019-2024 ustaliła tzw. Europejski Zielony Ład. Jest to unijny plan działania na rzecz zrównoważonej gospodarki, którego celem jest nie tylko przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej w Europie oraz zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia, ale przede wszystkim efektywniejsze wykorzystanie dostępnych zasobów. Efektem tych działań Unii Europejskiej ma być pierwszy na świecie kontynent neutralny dla klimatu. Jak to osiągnąć? Istotnym czynnikiem ma być powszechna w Europie gospodarka obiegu zamkniętego.
Co to jest gospodarka o obiegu zamkniętym?
Gospodarka w obiegu zamkniętym (z ang. circular economy), zwana w skrócie GOZ, stanowi zupełne przeciwieństwo liniowego modelu gospodarki, w którym przez ostatnie lata funkcjonowaliśmy. Standardowymi etapami cyklu życia produktu do niedawna były dla nas WEŹ – WYTWÓRZ – WYRZUĆ. Oznacza to, że po wydobyciu surowców i wytworzeniu z nich produktów, bardzo szybko następował koniec ich życia w postaci zalegających na wysypiskach śmieci. Na popularność tego modelu gospodarki wpływ ma między innymi fakt, że produkty, które nabywamy, są nie tylko tanie, ale i łatwo dostępne. Niestety w efekcie szybko się zużywają lub ulegają zepsuciu, trafiając na śmietnik. Tymczasem surowce mają skończone pokłady, co wpływa na ceny produktów oraz ich dostępność.
Gospodarka o obiegu zamkniętym stoi w kontrze do takiego modelu – głównym założeniem jest możliwość zatrzymania w obiegu surowców poprzez ich przetworzenie, a następnie wielokrotne wykorzystanie.
Etapy cyklu życia produktu w ramach GOZ
Podczas gdy model gospodarki liniowej ograniczał się do trzech etapów prowadzących jedynie do produkowania coraz większej liczby śmieci, gospodarka obiegu zamkniętego składa się z siedmiu etapów cyklu życia produktu, które stanowią pełny, powtarzalny cykl. Są nimi:
1. SUROWCE – ich pozyskanie, wydobycie lub wytworzenie, by mogły stanowić budulec dla potencjalnych produktów.
2. PROJEKT – na tym etapie pojawia się pomysł i wizja produktu, który można wytworzyć.
3. PRODUKCJA – wytwarzanie dóbr z dostępnych na rynku surowców.
4. DYSTRYBUCJA – udostępnienie na szeroką skalę wytworzonych dóbr, by znalazły swoich odbiorców.
5. KONSUMPCJA – korzystanie z wyprodukowanych rzeczy aż do momentu ich zużycia lub zniszczenia, w których efekcie przestają spełniać swoje funkcje. Obejmuje ona korzystanie, ponowne wykorzystanie oraz naprawę produktu, dopóki jest to możliwe.
6. ZBIÓRKA – gromadzenie i segregowanie zużytych produktów celem oddzielenia surowców możliwych do odzyskania.
7. RECYKLING – poddawanie zebranych surowców ponownemu przetworzeniu, by odzyskać je ze zużytych produktów.
Po ostatnim etapie otrzymane w wyniku recyklingu surowce wracają na nowo do obiegu, rozpoczynając nowe życie, a tym samym rozpoczyna się kolejny cykl życia produktu.
Jakie korzyści wiążą się z gospodarką zamkniętego obiegu?
Gospodarka o obiegu zamkniętym przede wszystkim ma na celu minimalizację zużycia surowców, jednak to niejedyna korzyść z niej płynąca. Dzięki zastosowaniu tego modelu następuje zmniejszenie produkcji odpadów – to natomiast istotnie wpływa na zmniejszenie emisji oraz poziomów wykorzystania energii. Zamiast zużywać ją na wydobycie nowego surowca, wystarczy ponownie użyć odzyskany w procesie recyklingu materiał. Tym samym nacisk położony jest na jak najdłuższe utrzymanie wartości samych zasobów oraz optymalne gospodarowanie nimi, następuje także odejście od efektywności produkcji dóbr na rzecz efektywności ich używania.
Jak wynika z szacunków Unii Europejskiej, produkcja materiałów używanych każdego dnia w roku 2015 generowała aż 45% emisji dwutlenku węgla. Zastosowanie gospodarki zamkniętego obiegu pozwala przedsiębiorstwom nie tylko ograniczyć emisję gazów cieplarnianych, ale i generować oszczędności. Zdaniem ekspertów przejście do tego modelu gospodarki zmniejszy presję na środowisko oraz zwiększy bezpieczeństwo dostaw surowców i konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku globalnym. Ponadto powinno pobudzić innowacje, przyczynić się do wzrostu gospodarczego o dodatkowe 0,5% PKB oraz do powstania 700 tysięcy nowych miejsc pracy w samej Unii Europejskiej w latach 2015-2030.
Co więcej, przejście na GOZ w całej Unii Europejskiej dałoby realne szanse na sprostanie takim wyzwaniom cywilizacyjnym jak transformacja społeczeństw przemysłowych w kraje rozwinięte pod kątem technologiczno-informatycznym. Z rozwojem gospodarki wiązałby się również wzrost urbanizacji oraz znaczenia ekorozwoju. W szerszym horyzoncie wszystkie te aspekty pozwoliłyby nie tylko Unii Europejskiej, ale także poszczególnym jej państwom członkowskim osiągnąć zrównoważony i trwały rozwój gospodarczy.
